Klub Historyczny im. AK przy ILO z dumą prezentuje sylwetki trzech niezwykłych kobiet związanych z Dąbrową Tarnowską.
JADWIGA DOMAŃSKA, de domo BRAUN
urodziła się 9 października 1907 w Dąbrowie Tarnowskiej, a zmarła 18 grudnia 1996 w Ottawie, choć jej życzeniem było spocząć w Polsce) – polska aktorka, żołnierz podziemia, porucznik 2 Korpusu, dyrektor Teatru Dramatycznego 2 Korpusu Polskiego, działaczka polonijna, pedagog.
Jadwiga urodziła się w rodzinie o silnych patriotycznych tradycjach. W 1939 została zaprzysiężona w Związku Walki Zbrojnej, gdzie pełniła rolę łączniczki między Warszawą, Wilnem, Grodnem i Białymstokiem. W marcu 1940 aresztowało ją NKWD. Została osadzona w więzieniu w Lidzie, a potem w Baranowiczach. Skazana na 8 lat została wywieziona do łagru koło Nowosybirska. Po ponad półtorarocznym pobycie w łagrze w 1941 została zwolniona z łagru na podstawie amnestii po podpisaniu układu Sikorski-Majski. W Armii Andersa pełniła funkcje szyfrantki, sanitariuszki, świetliczanki i komendantki plutonu oświatowego.
Razem z Wacławem Radulskim zorganizowała i prowadziła Teatr Dramatyczny przy Armii Polskiej na Wschodzie. Powstał on 1 kwietnia 1943 w Iraku, w Bagdadzie. W lipcu 1943 został utworzony 2 Korpus Polski, któremu w szlaku bojowym towarzyszył zespół teatralny już pod nazwą Teatr Dramatyczny 2 Korpusu Polskiego. Z teatrem tym przeszła z Iraku przez Palestynę, Egipt, kampanię włoską i bitwę o Monte Cassino. Po zakończeniu wojny pozostała z teatrem we Włoszech, by później wyjechać do Wielkiej Brytanii, a w 1960 (wraz z mężem) do Kanady, żeby być bliżej córki. Ukończyła studia pedagogiczne w Winnipegu i przez kilkanaście lat pracowała jako nauczycielka języka francuskiego. Od 1967 mieszkała w Ottawie.
W swoich wspomnieniach napisała:
Starałam się kontynuować tę polską tradycję aktorską, która została zapoczątkowana przez Bogusławskiego w XVIII wieku – tradycję aktora, który jest przede wszystkim obywatelem. Najwyżej cenię postawę, którą dzielę z większością mego teatralnego środowiska, nazwałabym ją „postawą służby”. Jest to służenie teatrem wspólnej, narodowej sprawie.
STEFANIA ŁĄCKA
Nazywana jest „Ziemskim Aniołem Stróżem” lub „Sercem w pasiaku”. Jej postać zapisała się w kartach historii naszego regionu wspaniałą chrześcijańską i patriotyczną postawą, a także szlachetnymi czynami.
Stefania urodziła się 6 stycznia 1914 w Woli Żelichowskiej w gminie Gręboszów. W 1933 zdała maturę i uzyskała dyplom nauczyciela szkół powszechnych. W tym samym roku rozpoczęła pracę w Drukarni Diecezjalnej. Po wybuchu II wojny światowej była zaangażowana w działalność konspiracyjną. W kwietniu 1941 została aresztowana wraz z całą redakcją przez gestapo tarnowskie. Początkowo przetrzymywano ją na ul. Urszulańskiej, a następnie skatowaną przewieziono do tarnowskiego więzienia. Podczas przesłuchiwań była torturowana, mimo tego nie złamała się i nie wydała nikogo. Wywieziono ją do obozu w Oświęcimiu 27 kwietnia 1942 razem z grupą innych więźniarek. Otrzymała tam numer obozowy 6886.
Mimo ogromnego strachu przed bezwzględnym okupantem pomagała współwięźniarkom, wspierała je i troszczyła się o nie. Pełniąc funkcję sekretarki blokowej skreślała z listy więźniarki, które miały otrzymać śmiertelny zastrzyk, narażając własne życie. Krzewiła również wśród nich wartości patriotyczne i religijne. Dzięki niej, wiele z nich przetrwało obozową gehennę. Emanowała niezwykłym ciepłem serca i szlachetnością. Dla każdego była w stanie się poświęcić, bez względu na konsekwencje.
23 stycznia 1945 udało się jej uciec z obozu wraz ze swoimi najbliższymi koleżankami, a po trudnej wędrówce wrócić do rodzinnego domu. Wycieńczona przez warunki obozowe i choroby zmarła w opinii świętości 7 listopada 1946. Jej grób znajduje się na cmentarzu parafialnym w Gręboszowie, obok kwatery cmentarza wojennego nr 250.
W 2018 miała miejsce premiera filmu pt. „Serce w pasiaku – Stefania Łącka”, będącego dokumentem fabularyzowanym, a w 2021 w rozpoczął się proces beatyfikacyjny Stefanii Łąckiej Służebnicy Bożej, wiernej świeckiej.
STEFANIA HANAUSEK
Miała zaledwie 26 lat gdy rozstrzelano ją w lesie Kruk na obrzeżach Skrzyszowa. Uratowała wiele osób niszcząc listy denuncjujące Polaków i uprzedzając o możliwych aresztowaniach i represjach. Na miejscu stracenia Stefanii Hanausek stoi dziś pomnik-mauzoleum, a jedna z tarnowskich ulic nosi jej imię.
